مدل‌های تعالی باید بازتابی از مسائل اولویت‌دار باشند

به گزارش روابط عمومی و اطلاع‌رسانی فرهنگستان علوم، دکتر محمدصالح اولیاء با اشاره به اینکه در کشورها و در موضوعات مختلف با مدل‌های تعالی و بهره‌وری مواجه هستیم، بیان کرد: متناسب با شرایط هر محیط و نوع صنعت و کسب‌وکاری که با آن سروکار داریم، باید مدل‌های مختلفی داشته باشیم. مدل‌های تعالی نشان‌دهنده اولویت‌هایی است که ما به موضوع می‌دهیم، وگرنه پایه همه مدل‌های تعالی مشابه هم هستند.

دکتر اولیاء تأکید کرد: نکته کلیدی در طراحی مدل‌ها این است که ببینیم در حال حاضر با چه چالش‌هایی مواجه هستیم؛ در واقع این مدل‌ها  جهت‌گیری ما را در حل این چالش‌ها نشان می‌دهند.

وی با بیان اینکه جوایزی مانند جایزه بهره‌وری معادن و صنایع معدنی، افزون بر نتایج مستقیم، ابزاری برای خودارزیابی هستند، بر لزوم شناسایی و ترویج الگوهای موفق تأکید کرد و افزود: این جوایز باید بازتابی از سیاست‌های ما در شرایط خاص هر دوره باشند و این نکته می‌تواند کلید اصلی در طراحی آن‌ها باشد.

عضو وابسته فرهنگستان علوم با ذکر این نکته که اولویت‌های معدن و صنایع معدنی کشور باید در مدل‌های تعالی ارزیابی مورد توجه قرار گیرند، افزود: اگر مسائل و سیاست‌های ما در طراحی مدل‌ها از هم جدا باشند طبیعتا نتیجه‌ای به‌دست نمی‌آید؛ بنابراین درخواست دارم که این مدل‌ها متناسب با شرایط، طراحی و مرتبا به‌روز شوند.

وی در خصوص مدل ارزیابی شرکت‌های معدنی گفت: خوشبختانه در قسمت نتایج کلیدی که مرحله آخر مدل است، شاخص‌های بهره‌وری دیده شده است که عمدتا شاخص‌های عمومی بهره‌وری هستند و اطلاعات خوبی از ارزیابی شرکت‌ها به ما می‌دهند. اما نکته این است که گاها این اطلاعات کافی نیستند.

اولیاء با بیان اهمیت شاخص‌های اختصاصی در نشان دادن وضعیت بهره‌وری در شرکت‌ها، خاطرنشان کرد: متاسفانه ما به واسطه ارزان‌بودن قیمت انرژی و پایین بودن سهم واقعی آن در قیمت تمام‌شده محصول، متوجه چالش‌های بهره‌وری در این حوزه نمی‌شویم. از همین‌رو، در حوزه انرژی، نیازمند مجموعه‌ای از شاخص‌های اختصاصی هستیم که در کنار شاخص‌های عمومی بهره‌وری، امکان پایش را فراهم کنند.

دکتر اولیاء همچنین بر لزوم مقایسه با شاخص‌های بین‌المللی تأکید کرد و افزود: هنگامی که بهره‌وری انرژی را نه بر اساس ریال، بلکه بر اساس شاخص‌های بین‌المللی می‌سنجیم آنگاه می‌توانیم به درک دقیقی از سطح بهره‌وری دست یابیم که طبق آمار، بهره‌وری انرژی در صنعت فولاد کشور در حال حاضر نصف میانگین جهانی است.

رئیس سازمان ملی بهره‌وری ایران گفت: در حوزه نرخ بازیابی و ضایعات، داده‌ها حاکی از آن است که شکاف قابل‌توجهی بین عملکرد ما و میانگین جهانی وجود دارد.

وی تصریح کرد: یکی از دغدغه‌های اصلی ایمیدرو، بهینه‌سازی زنجیره ارزش است تا بتوان ارزش اقتصادی بالاتری از کل این زنجیره ایجاد کرد. در این زمینه با چالش مواجه هستیم، چراکه ارزش واقعی از نظر ریالی ایجاد نمی‌شود و ارزش محصولات صادراتی ما نیز در مقایسه با بسیاری از کشورهای جهان پایین‌تر است.

اولیاء با بیان اینکه ایمیدرو متناسب با مأموریت‌های خود در حوزه نوسازی و توسعه، در این زنجیره سرمایه‌گذاری کرده است، بیان کرد: متأسفانه برخی از این سرمایه‌گذاری‌ها موجه و مولد نبوده است؛ بنابراین خود موضوع سرمایه‌گذاری، اینکه در کجا باید سرمایه‌گذاری می‌کردیم و در کجا نباید، شاید یکی از مهم‌ترین عوامل نابهره‌وری در این حوزه باشد. چراکه از یک طرف، ظرفیت‌های فراتر از نیاز بازار ایجاد کرده‌ایم و از طرف دیگر، به دلیل مسائل تحریم، با مشکلات جدی در صادرات مواجه هستیم.

وی افزود: سهم صادرات از تولید فولاد در مقایسه با بسیاری از کشورها بالاست و از این منظر، وضعیت مطلوب است، اما از سوی دیگر، قیمت و ارزش واقعی ایجادشده از این صادرات بسیار پایین است و شاید به حدود یک‌سوم میانگین جهانی برسد. از طرفی، به دلیل ریسک‌های ناشی از محدودیت‌ها، در عمل حیات و ممات صنعت فولاد را به صادرات وابسته کرده‌ایم که هم از نظر قیمت و هم از بابت محدودیت‌های موجود، با چالش‌های جدی مواجه است.

 اولیاء با بیان اینکه یکی از شاخص‌های کلیدی، نرخ جایگزینی ذخایر است، گفت: این شاخص پایداری سیستم در تأمین مواد اولیه را نشان می‌دهد و این، از دغدغه‌های اصلی ما در ارزیابی بهره‌وری محسوب می‌شود. میانگین عمق اکتشاف نیز شاخص مهم دیگری است.

وی همچنین نرخ ضایعات را از دیگر شاخص‌های مهم این حوزه دانست و افزود: در بخش فناوری و تجهیزات نیز بسیار عقب هستیم؛ میانگین عمر تجهیزات بسیار پایین است و این موضوع بهره‌وری را از جنبه تکنولوژیک به‌شدت تحت‌تأثیر قرار داده است.

رئیس سازمان ملی بهره‌وری ایران در ادامه اهمیت موضوع «شدت کربن» را یادآور شد و افزود: باید ببینیم در مدل خود تا چه اندازه به تبعات زیست‌محیطی توجه کرده‌ایم و ارزیابی کنیم در ازای سوختی که مصرف می‌کنیم، چه میزان ارزش‌افزوده تولید شده و آیا این، تبعات محیط‌زیستی ایجادشده را توجیه می‌کند یا خیر.

اولیاء خاطرنشان کرد: نقشی که ایمیدرو می‌تواند در این زمینه ایفا کند، با توجه به سیگنال‌های نادرست حاصل از اقتصاد داخلی و به‌ویژه مکانیسم‌های قیمت‌گذاری، این است که از طریق تنظیم‌گری و سیاست‌گذاری صحیح، این نواقص را اصلاح کرده و سازمان را به سمت بهره‌وری سوق دهد. همچنین باید انگیزه لازم برای این حرکت ایجاد شود. بدون ایجاد انگیزه کافی برای ارتقای بهره‌وری، به نتیجه مطلوب نخواهیم رسید. در نهایت، ترکیب مشوق‌ها و اعمال محدودیت‌هاست که اهداف تعیین‌شده را محقق خواهد کرد.

وی در پایان گفت: باید زمینه‌ای فراهم کنیم تا تجربیات موفق در حوزه بهره‌وری، چه در داخل و چه خارج از صنعت، تسریع و تعمیم یابد و در دسترس افراد و شرکت‌هایی که به دنبال دستیابی به نتایج ملموس هستند، قرار گیرد.